بررسی تغییرات پارامترهای اقلیمی و پوشش گیاهی در مناطق مولد گرد و غبار با استفاده از تصاویرماهواره ای

چکیده در سال های اخیر وقوع طوفان های گرد و غبار ابعاد تازه ای به خود گرفته و به یک بحران جدی منطقه ای تبدیل شده است. استان خوزستان یکی از مناطقی است که تحت تاثیر این پدیده قرار دارد. پارامتر های اقلیمی و پوشش گیاهی در کاهش و یا افزایش طوفان های گرد و غبار نقش حیاتی دارند. در این تحقیق تغییرات زمانی و مکانی پارامترهای اقلیمی و پوشش گیاهی و ارتباط آنها با وقوع طوفان های گرد و غبار بررسی گردید. بدین منظور، داده-های اقلیمی (سرعت باد، دما، بارندگی و درصد رطوبت نسبی) و فراوانی وقوع ریزگرد ها از سال 2000 تا 2008 مورد ارزیابی قرار گرفت. با استفاده از تصاویر مودیس، شاخص ndvi برای هر ماه در طی این دوره استخراج گردید. سپس، واسطه یابی داده های نقطه ای توسط روش کریجینگ و به دنبال آن پیش پردازش داده ها و تبدیل داده های مذکور به ماتریس های 19×18 صورت گرفت. بر این اساس یک مدل رگرسیون غیر خطی چند متغیره برای هر پیکسل بین پارامترهای اقلیمی و پوشش گیاهی مورد تخمین قرار گرفت. در نهایت برای هر نوع خاک، میانگین گیری و ارزیابی مدل های مذکور انجام گرفت. نتایج تحلیل مکانی داده ها نشان داد که بیشترین فراوانی طوفان های گرد و غبار متعلق به ایستگاه های ماهشهر، آبادان، اهواز و بستان بوده که دارای کمترین میزان بارش و پوشش گیاهی و بیشترین میزان سرعت باد و دما هستند. همچنین تحلیل نقشه های ماهانه نشان داد که بیشترین فراوانی طوفان های گرد و غبار در ایستگاه های اهواز، ماهشهر، آبادان و آقاجاری به ترتیب مربوط به ماه های تیر، خرداد و اریبهشت و در بقیه ایستگاه ها به ترتیب در ماه های تیر، اردیبهشت و خرداد بوده است. علاوه بر این، در ماه های دی، بهمن، اسفند، و فروردین هماهنگی بین طوفان های گرد و غبار و سرعت باد وجود نداشت. بررسی ها، وجود یک ارتباط زمانی و عدم ارتباط مکانی مشخص بین درصد رطوبت نسبی و فراوانی طوفان های گرد و غبار را نشان می دهد. براساس مدل های انجام شده، بین مقادیر واقعی و پیش بینی شده در تمام ماه ها به جز تیرماه هماهنگی وجود دارد. تفسیر نقشه های خاک، کاربری اراضی و نوع پوشش گیاهی حاکی از وجود خاک های شور و قلیا با قابلیت دیسپرس و انتشار زیاد به هوا در مناطق جنوب و جنوب غرب استان می باشد که باعث ایجاد بالاترین پتانسیل وقوع طوفان گرد و غبار در این مناطق شده است. سپس، نتایج تست اعتبار سنجی برای هر نوع خاک بطور جداگانه نشان داد که بیشترین دقت مربوط به خاک های شور و قلیا و کمترین دقت مربوط به خاک های باتلاقی شور و تپه های شنی است. بنابراین، تخریب پوشش گیاهی به طور موثری فراوانی طوفان های گرد و غبار را در خوزستان تحت تأثیر قرار داده و انجام تحقیقات بعدی در این خصوص مورد نیاز است. همچنین، خاک های شور و قلیا بیشتر از سایر خاک ها مستعد ایجاد طوفان های گرد و غبار می باشند.